İstanbul’a uyarı niteliğindeki 5.8’lik depremin yankıları sürerken bir yandan da Marmara Denizi’nde oluşması muhtemel tsunami endişe yarattı. Tsunami uzmanı ve UNESCO Kuzey Doğu Atlantik ve Akdeniz Tsunami Uyarı Sistemi Başkanı olan Prof. Dr. Ahmet Cevdet Yalçıner, konuyla ilgili şunları söyledi: “Marmara’da 7.4’ten büyük depremler küçük ya da büyük tsunami yarattı. Bu nedenle büyük İstanbul depreminde tsunami bekliyoruz. ‘Marmara iç denizdir tsunami yaratmaz’ diye bir şey doğru değil.
‘Doğrultu atımlı fay tsunami yaratmaz’ görüşü ise doğru. Ama başladığı ve bittiği yerle, kıvrım yaptığı yerlerde tsunami yaratır. Marmara’da da fayın kıvrım yaptığını biliyoruz. Japonlarla birlikte bunun deneyini yaptık. Tsunami büyük zarar verici değil. Fakat Büyükçekmece ve Yenikapı açıklarında denizaltında heyelanlar var. Riskli olan bunlar. Boğaz’ın getirdiği çamur o bölgeye yerleşmiş ve eğimli bir vaziyette duruyor. Depremde göçme ihtimali var. O göçtüğünde de tsunami meydana gelecek. Bu risk diğerinden daha önemli. 6.5’te de heyelan nedeniyle bir tsunami olabilir. Heyelan depremle kayarsa önemli bir tsunami olur. Kıyılar ortalama 3-6 metre yükselir. Dere yataklarından içeriye girer. Veliefendi’nin yanındaki dereyatağı, Ayamama Deresi’nden ve de küçük dere yataklarından içeri girer. Bir de limanlarda çalkantı ve çok ciddi akıntılar yapar. Küçük yatlara ve balıkçı teknelerine hasar verir.”
‘AVRASYA TÜNELİ’NİN GİRİŞİ YÜKSELTİLMELİ’
Prof. Dr. Yalçıner, tsunaminin betonarme yapılara çok zarar vermeyeceğini belirterek, “Marmara kıyılarındaki betonarme binaların birinci ve üst katta yaşayanlar için risk çok az. Ama ahşap binalar için risk var. Tsunami ahşap binayı kaldırır götürür. Boğaz’daki yalıların zemin katına girer ve çıkar” dedi.
Prof. Dr. Yalçıner olası tsunamiyle ilgili alınması gereken önlemleri ise şöyle sıraladı: “Şehir hatları vapurları yolcu indirirken tsunami meydana gelirse can kaybı yaratır. Maltepe ve Yenikapı’daki toplanma alanları da etkilenir. Kıyı koruma yapılarının yükseltilmesi lazım. Bununla ilgili çalışmalarımız sürüyor. Mesela kıyıya yakın metro istasyonlarına dalga gelince su basmaması lazım. Bazı istasyonların önlemi alınmıştı. Örneğin Üsküdar. Yenikapı istasyonu kıyadan uzak olduğu için oraya dalga ulaşmıyor. Haydarpaşa’daki Avrasya Tüneli’nin girişi de kıyıdan uzak. Ancak Kumkapı’daki Avrasya Tüneli’nin girişi için önlem alınması ve yükseltilmesi gerekli, üzerinde çalışıyoruz. Haydarpaşa Limanı dalgakıranının 2 metre yükseltilmesi çok büyük bir önlem olacak. Ambarlı Limanı dalgaya açık, koruma yapısı yok. Bir de dereağızlarıyla ilgili önlemler alınmalı. En fazla da Ayamama Deresi’nden dalganın içeri gireceğini öngörüyoruz.”
‘DERİNE YÜZÜN’
- “Deprem olduktan sonra kıyı bölgelerinden uzak durmak gerek. Tsunami gelmeden önce deniz çekilir. 5 dakika geri gider. Çekilmeyi gördüğünüz anda kıyıdan uzaklara gidin, evdeyseniz de üst katlara çıkın. O zaman vaktiniz yeterli olacaktır. Ama ‘Deniz çekildi, balıkların çırpınmasına bakayım’ derseniz o zaman kaçma şansı azalır. Japonya’daki hocam, tsunamide ölenlerin yarısının meraktan, seyrederken öldüğünü söylerdi. Tsunami esnasında eğer denizdeyseniz açık denize, su derinliği 50 metreyi geçen bir yere gitmeniz gerekiyor. Orada hiçbir zarar görmezsiniz. Tsunaminin zararı sığ suda.”
UYARI SİSTEMİ KURULU
- “Deprem olduktan sonra dalga en yakın kıyıya 7 dakikada gelir. Bazı kıyılara gelmesi 10-15 dakikayı bulabilir. Yenikapı açıklarında olduysa 7 dakikada kıyıya varır. Hızı derinlikle ilişkili. Derin suda çok hızlı gider, sığ suya geldikçe yavaşlar. UNESCO tarafından Akdeniz’de tsunami uyarı sistemi kuruldu. Türkiye, Yunanistan, İtalya, Fransa ve Portekiz’in uyarı merkezleri var. Bizim bölgemizde 6.5 şiddetinden büyük bir deprem olduğunda bu sistem uyarı veriyor. Uyarıyı AFAD alıyor. Ama uyarıyı vermek aslında işi bitirmiyor. Depremin şiddetinin saptanması 7 dakika sürüyor. En iyi ihtimalle 5 dakika alıyor. Uyarı geldiğinde 7 dakika geçebiliyor. Bu durumda yapılması gereken herkesin bilinçli olması”.
