Marmara Denizi nde kirlilik giderek artıyor
Tekirdağ Belediyesi nin katkılarıyla Marmara Denizi nde "2008 Yaz Dönemi Oşinografik Değişimlerin İzlenmesi ve Etkileri" konulu proje kapsamında, denize açılan araştırma heyeti, deniz üstü ve altında araştırma ve inceleme çalışması yaptı.
"Marmara Denizi nin değişen Oşinografik Şartlarının izlenmesi" isimli proje hakkında bilgi veren Proje lideri ve Proje koordinatörü M. Levent Artüz ve O. Bülent Artüz, Oktay-4 gemisinde açıklamalarda bulundular. Yapılan açıklamada şöyle dinildi; "Marmara Denizi nin Değişen Oşinografik Şartlarının İzlenmesi" isimli proje ilk olarak Olav Aasen ve İlham Artüz yöneticiliğinde Et ve Balık kurumu bünyesinde 1954 senesinde başlatılmıştır.
1957 senesinde İ.Ü. Fen Fakültesine bağlı Hidrobiyoloji Araştırma Enstitüsünün kuruluşu ile birlikte, söz konusu proje periyodik bir hale getirilmiş ve 1982 senesine değin düzenli bir şekilde sürdürülmüştür. 80 li senelerde H.A.E. lağv edilmesi ile birlikte projenin sorumluğunu yine İlham Artüz başkanlığında İ.Ü. Çevre Bilimleri Fakültesi üstlenmiş ve 80 li yılların sonlarına değin düzenli bir şekilde sürdürmüştür.
80 li yılların sonlarından itibaren söz konusu proje yine İlham Artüz ün yöneticiliğinde İ.T.Ü. gemi İnşaat ve Denizbilimleri fakültesinde devam ettirilmiş ve 1993 senesinde İlham Artüz ün vefatı ile proje sorumluluğunu söz konusu periyodik ölçümlerin devam ettirilebilmesi amacı ile M. Levent Artüz ilk sene İ.T.Ü. Gemi İnşaatı ve Denizbilimleri Fakültesinde İ.Ü. ile ortaklaşa gerçekleştirilen ölçümlerin yöneticiliğini gerçekleştirmiştir. Takip eden yıllarda söz konusu proje M. Levent Artüz ve O. Bülent Artüz ün çabalan ile kesintisiz olarak devam ettirilmiş ve 2006 senesinden beri de Sevinç-Erdal İnönü Vakfı bünyesinde gerçekleştirilmektedir.
Marmara Denizi nin Değişen Oşinograik Şartlarının İzlenmesi" ana projesi, bir deniz için yapılmış en uzun soluklu monitoring projelerinin başında gelmektedir. 1954 senesinde bu güne, Marmara Denizi ve Boğazlarda, yatayda 50 adet istasyonda yaklaşık 25 adet parametrenin, derinliğin elverdiği kesitlerde (0.5m-1200m) ölçümlemesi gerçekleştirilmiştir. Marmara Denizi nde, "2008 Yaz Dönemi Oşinografik Değişimlerin İzlenmesi ve Etkileri" konulu proje kapsamında: Sevinç ve Erdal İnönü Vakfı bünyesinde 11 Temmuz 2009 tarihinden başlamak üzere izleme çalışmaları başlatılmış, 01 Ağustos 2009 ? 15 Ağustos 2009 tarihleri arasında ise tüm Marmara Denizi nin, (Boğaziçi Karadeniz çıkışından-Çanakkale Boğazı Ege Denizi çıkışına kadar olan bölge) Oşinografik ve Biyolojik etüdü yapılacaktır. Buna göre;
1. PROJENİN AMACI:
Marmara ve Boğazlarında 1681 yılından günümüze kadar pek çok araştırma gerçekleştirilmiş ve geniş bir konu yelpazesi oluşturan inceleme ve irdelemeler yapılmıştır. Bu araştırmaların ortaya koyduğu veriler bu son derece ilginç ve büyük bir dinamizme sahip su kütlesinin temel yapısını öğrenmemize taban oluşturmuştur.
1950 li yıllara kadar, bu klasik yapıdan hemen hemen hiç farklılık göstermeyen Marmara suları, bu yıldan sonra çevresinde hızla gelişen ve çeşitlenen endüstriler, deniz taşımacılığının yoğunlaşması, bunlara bağlı olarak artan nüfus-göç olgusu. Marmara Denizi nin oşinografik parametrelerinde köklü değişimlere yol açmış ve bu süreç sürekli olarak da devam etmektedir. 196O lı yıllara kadar Türkiye su ürünleri üretiminde yüzde 22 dolayında katkısı olan Marmara Denizi nde bu katkı 2000 li yılların başından sonra yüzde 5% mertebesine kadar inmiştir. Suda çözünmüş ve/veya süspansiyon (askıdaki) halindeki maddelerin yoğunluğundaki artış, denizin primer prodüktivitesini gerçekleştiren güneşin enerjisinin ulaşabildiği derinliği büyük çapta çaldığından, su kütlesinin fotosenteze dayalı oksijen üretimi azaldığı gibi. büyük bölümü organik, oksitlenme nedeni ile oksijen yitiren materyalden oluşan bu birikim atmosferle etkileşim ve/veya akıntılarla taşınarak Marmara Denizi ekosistemine ulaşan oksijenin de hızla azalmasına neden olmaktadır.
Marmara Denizi nde ışık geçirgenliğini engelleyen bu etmen, zaman içersinde, tabanda bir yığışıma da sebep olmaktadır.
Bunun yanı sıra, Karadeniz e dökülen ırmak ve nehirlerin getirdikleri tuzluluğu 16-18 %oSal arasında değişen tatlı sular ve Akdeniz den gelen ve Marmara çanağının büyük bölümünü dolduran 36-38%o Sal arasındaki tuzlu suların oluşturdukları tabakalaşma nedeni ile madde alış-verişinde düşey doğrultuda da kısıtlanmış bir yapıya sahiptir. Başka bir deyişle, Marmara Denizi birbiri üzerinde yer almış, hidrografik özellikleri açısından son derece farklı iki su kütlesinden, iki ayrı denizden oluşan bir yapıya sahiptir. Karadeniz den gelen su miktarına ve özellikle de mevsimsel atmosferik değişimlere göre kalınlığı 50-75m. arasında değişen Karadeniz kökenli üst su kütlesinde su sıcaklıkları ortalama değerler olarak 6°C ile 27°C arasında değişime uğrarken, alt su kütlesinde sıcaklık değişimleri hemen hemen hiç bir farklılık göstermemekte, bütün bir yıl boyunca 14.6°C~14.2°C arasında, 0.4°C gibi bir salınım yapmaktadır. Soğuk sulann sıcak su kütlelerinin üzerinde kalabilmesi, kütlelerin tuz içeriğinin (salintelerin) yaratığı yoğunluk farklarına dayanmaktadır.
Örneğin soğuk su kütlesi altında 14°C gibi, sıcak bir su kütlesinin bulunmasına yol açtığından bu durum inversiyon olarak nitelendirilmektedir.
Marmara Denizi, bağlı olduğu Karadeniz, Ege Denizi ve Akdeniz gibi yarı izole denizlerle olan madde alış-verişinde, dar ve sığ eşiklerle donatılmış Boğazlar nedeni ile son derece kısıtlı bir konuma sahiptir.
Bunun sonucunda da farklı katmanlarda farklı biyolojik olayların geliştiği, farklı katmanlarda farklı formların yer aldığı zengin bir biyolojik yapıya sahiptir.
Bu farklılığı oluşturan etmenlerden birisi de, Marmara Denizi ni boydan boya kat eden fay hattının özelliklerine bağlı olan bölgedir. Bu bölgede fay hattı boyunca farklı mineral konsantrasyonları, fay hattının aktivitesine bağlı farklı gaz konsantrasyonları, fay hattı boyunca yüzeye çıkan sıcak su dolayısı oluşmuş mikro-kozmos bölgeleri ve fay hattı dolayısı ile bölgede farklı jeolojik deformasyonun sonucu oluşmuş olan habitat, diğer bölümlerden bir hayli farklılık göstermektedir. Marmara Denizi ni oluşturan su kütlelerinin biyolojik ve Oşinografık özelliklerini ortaya koyan önceki çalışmalar ve veriler değişimlerin hızı ve bir birleri ile etkileşen dinamizmi nedeni ile durumun günümüzdeki boyutlarının bilinmesine yardımcı olmakla birlikte, gerçek durumun saptanmasına olanak sağlayamamaktadır. Bu dinamizm karşısında daha önceki çalışmaların ışığı altında günümüzdeki durumun saptanmasında, bu denizle ilgili mühendislik, ekonomik, ulaşım vb. girişimlerde sağlıklı sonuçlara varabilmek için büyük yarar sağlayabilecek ve Marmara Denizini ve çevresini koruyabilmek için gerekli önlemlere ciddi bir bilimsel destek sağlayabilecektir. Söz konusu bu proje ile, aşağıda belirtilen ana amaçlara ulaşma hedeflenmektedir.
1. Marmara Denizi nin alt ve üst su katmanlarındaki genel durumun saptanması,
2. Söz konusu bölgenin oşinografık özellikleri hakkında bir veri tabanı oluşturmak,
3 Uzun yıllardan beri Marmara da gerçekleştirilmiş çalışmaların sonuç ve verilerinden yararlanılarak, değişim hız ve trendinin saptanması,
4. Marmara Denizi nde çeşitli amaçlarla ele alınacak projeler ve tasarımlar için gerekli bilimsel veri tabanı ve öneri paketlerinin oluşturulması,
5. Bu kapsamda yer alan alt proje konuları ile ilgili öğrencilere eğitim ve öğretim amaçlı uygulamalar yaptırılarak bu konularda verimliliğin sağlanması,
6. Yapılacak gözlem, analiz ve bunlara dayalı orijinal yorumlar içeren ve her biri başlı başına değer taşıyacak orijinal bilimsel ve teknik yayınların meydana gelmesini sağlamak.
PROJENİN KAPSAMI:
Proje kapsamında belirtilen amaçlara ulaşabilmek için, su kütlelerinde ve söz konusu proje bölgesinde şu çalışmaların ve ölçümlerin yapılması öngörülmüştür:
FİZİKSEL PARAMETRELER:
Sıcaklık ölçümleri,Elektrik Konduktivite ölçümleri, Yoğunluk ölçüm ve hesaplamaları, Bulanıklık ölçümleri, Renk dağılım ve değişim ölçümleri, Deniz suyunda ses dalgalarının yayılım hızı, Akıntı yön-hız ölçümleri
KİMYASAL PARAMETRELER;
Salinite ve Klornite ölçümleri, Suda çözünmüş Oksijen (DO) ölçümleri, pH ölçümleri.
Besleyici tuzlar ölçümleri, Klorofil ölçümleri, BİYOLOJİK ölçümler , Plankton organizmalar ile ilgili ölçümler, a- Birim hacim ve birim alanda plankton yoğunluğu,, b- Plankton tür analizleri. Zoo- ve Filo ayrımı. Envanter çalışmaları Proje bölgesinin alg flora ve popülasyonlan dağılımı, Proje bölgesinin faunistik özelliklerinin saptanması. (1223m. derinliğe kadar beam-trawl örneklemesi)
BALIK STOKLARI İLE İLGİLİ ÖLÇÜMLER: Eko-saunder saptamaları. Bentik türlerde yaş-boy ilişkileri TOPOGRAFİK ÇALIŞMALAR: Eko-survey le eşik derinliği ölçümleri. Proje bölgesinin kıta sahanlığı yapısı ve batimetrisi. METEOROLOJİK GÖZLEMLER. Çalışma sırasında ölçümler: İstasyonlarda hava sıcaklığı ölçümleri. İstasyonlarda rüzgar hız ve yön ölçümleri. İstasyonlarda yağış ve bulutluluk gözlemleri. İstasyonlarda hava basıncı ölçümleri, Sabit istasyon on-line ölçümler.Hava sıcaklığı ölçümleri. Rüzgar hız ve yön ölçümleri. Yağış ölçümleri ve bulutluluk gözlemleri. Hava basıncı ölçümleri.
SEDİMANTOLOJİK ÖLÇÜMLER
Partikül boyu. Sediman kalınlığı. Görsel veritabanı.
FLORA ÇALIŞMALARI
Flora envanter çalışmaları. Flora tür dağılım çalışmaları
OSEANOGRAFİK DATABASE
Geçmiş yıllar verilerinin karşılaştırılması,Mevcut verilerin data-base içince değerlendirilmesi
Veri tabanı eşzamanlı çıktısı, İnsan gücü; Söz konusu projede esas itibarı ile 12 araştırmacıdan oluşturulacak bir ekip ve ek olarak teknenin sevk ve idaresi ile operatörlerden oluşan 4 kişilik bir ekip çalışacaktır. Bunlar alan çalışmaları ve ölçümleri gerçekleştirmekle görevlendirileceklerdir. Bu ekibin sağlayacağı örnek ve ölçümler eş zamanlı olarak bilgisayar ortamında depolanarak bu proje için özel olarak geliştirilmiş bir data-base ve bilgisayar prosessing programı ile değerlendirilecektir.
PROJEYE KATILANLAR: M. Levent Artüz (Proje Lideri) O.Bülent Artüz (Proje koordinatörü) Bilimsel ekip: Prof. Dr. Dinçer Gülen Prof.. Dr. Adnan Aydın Doç. Dr. Erdal Üzen Doç. Dr. Hatice Torcu Koç Biyolog Barış Sönmez Çev. Müh. Atilla Aydemir Biyolog Ay sun Bakacak Biyolog Zeliha Erdoğan, Kimya. Müh.Umut Serter, Biyolog Fatih Üstün, Duygu Uzun, Çağdaş Uğur Adaş
TEKNİK EKİP:
Muzaffer Aktay (Kaptan) Muharrem Tilki (Usta Gemici) Mehmet Arabacı (Gemici) İsmail Aktav (Gemici) Kamuoyuna saygı ile duyurulur.
Sevinç-Erdal İnönü Vakfı
