Meclis tatile girdi, 1 Ekim’de tekrar açılacak. Geçtiğimiz yasama döneminde Çalışma Bakanlığı’nın pek çok kanun tasarısı, Meclis Genel Kurulu’na geldi ve kanunlaştı. Çalışma yaşamına ilişkin önemli kararlar uygulamaya sokuldu. Ancak hep üzerinde durulup da bir türlü Meclis’e gönderilemeyen bir düzenleme var ki, o da yaklaşık 1 milyon çalışanı ilgilendiriyor. Alt işveren, yani taşeron çalışanlarından bahsediyorum. Türkiye’de özel ve kamu sektöründe sayıları 1 milyonu bulan taşeron işçilerinin, yıllık ücretli izin, kıdem tazminatı, sendikal haklar, ücretlerinin tam ve zamanında ödenmesi gibi konularda önemli sorunlar yaşadıkları biliniyor. Bu nedenle Çalışma Bakanlığı konuyu düzenleme gayretinde.
Tasarı neler getiriyor?
Geçtiğimiz bir yıl içerisinde çok sayıda çalışma yapıldı. Bunların bir kısmı zaman zaman gündeme geldi. Ancak bir netice elde edilemedi. Ne var ki, Çalışma Bakanı Faruk Çelik, Meclis açılır açılmaz ilk olarak bu konuda hazırlayacakları yasa tasarısını Meclis’e sevk edecek. Bu amaçla çalışmalar, içinde bulunduğumuz ramazan ayında da devam ediyor. Başbakan’a yakın zamanda bu konuda bilgi verilecek, değerlendirmeleri alınacak.
Tasarıda temel olarak şu hususlara yer verilecek: İşyerlerinde asıl iş ve yardımcı işler daha net tanımlanacak ve taşeronlar sadece yardımcı işlerde kullanılabilecek. Bu konuda yasaya aykırılık tespiti, artık iş müfettişleri yerine iş mahkemelerince yapılacak. Mahkemelerin kanuna aykırı taşeron kullanımını tespit etmeleri durumunda, mevcut uygulamadan farklı olarak, taşeron işçisinin ücret ve sosyal hakları, asıl işverenin emsal işçisi ile aynı hale getirilecek.
Ücretler bir düzene girecek
Günümüzde denetimi yapılmayan taşeron, işçisine ücretini düzenli ödemeyip istismar edebiliyor. Yeni düzenlemeyle; “Asıl işveren, taşerona verilen her işte işçi ücretlerinin ödenip ödenmediğini aylık olarak kontrol edecek, ödenmeyen ücret varsa asıl işveren işçinin banka hesabına en geç 30 gün içerisinde yatıracak.”
Yeni taşeron düzenlemesinde, taşerona verilecek işlerin sürelerine bir standart getirilmesi de planlanıyor. Buna göre, ihalelerin üç yıl süreli olması düşünülüyor. Ancak kamu kurum ve kuruluşları ihale bazında daha kısa süreler de belirleyebilecek.
Kanuni yıllık izin hakkı
Taşeron istihdamında sorunlu alanlardan birisi de “yıllık ücretli izin” konusu. Yıllık izin hakkına kavuşmuş taşeron işçisi, ihaleler bir yıldan az sürdüğü ya da taşeron sürekli değiştiği için, neredeyse yok gibi. Yapılacak yeni çalışma bu sorunu ortadan kaldırmayı hedefliyor. Yeni düzenlemeyle, taşeron işçilerin yıllık ücretli izne hak kazanması açısından aynı işyerinde bir yıllık süreyi doldurması yeterli görülecek, aynı işyerinde çalışmaya devam etmesi halinde taşeron değişse dahi, bu hakları korunacak. Böylece işveren sürekli değiştiği için izin hakkına kavuşamayan taşeron çalışanları yıllık ücretli izin hakkıyla tanışacak.
Taşeronluk ne anlama geliyor?
Alt işverenlik, mal veya hizmet üretimine ilişkin işlerin bir kısmının çeşitli nedenlerle başka bir işverene verilmesi anlamını taşıyor. Aslında tüm dünyada sık karşılaşılan bir uygulama. Bir anlamda üretimde esneklik ihtiyacını karşılayan, ekonomik etkinliği sağlayan ara bir model. Ancak bu çalışma biçimi, özellikle ülkemizde çalışanların hak kayıplarının olduğu, yasaların tam olarak uygulanamadığı sorunlu bir alan.
BES’ten kıdem tazminatı alacaklar
Taşeron düzenlemesinde asıl dikkati çekecek uygulama “kıdem tazminatı” konusunda olacak. Türkiye’de her 100 çalışandan sadece 7’sinin kıdem tazminatı alabildiği, taşeron çalışanlarının hiçbir zaman kıdem tazminatını göremedikleri gerçeği karşısında, yeni çalışmada pilot bir uygulamaya gidilmesi ihtimali oldukça kuvvetli. Buna göre, geçen yıl yapılan kıdem tazminatı fonu tartışmalarından yararlanarak, taşeron çalışanları için “bireysel kıdem hesabı” sistemine geçilmesi yasa tasarısında yer alacak gibi görünüyor.
Havuzda toplanacak
Yani, taşeron çalışanları adına açılacak bir hesapta işverenlerden kıdem tazminatı için yeni bir prim kesilecek ve zaman içerisinde biriken bu primler çalışana belirli bir süre sonra kıdem tazminatı olarak ödenecek. Bu sürenin ne kadar olacağı ve işverenden kıdem hesabı için ne kadar prim kesileceği konusunda çalışmalar devam ediyor.
Bu sisteme geçildiğinde, bireysel kıdem hesabı Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) içinde nemalandırılacak, iş sözleşmesi devam eden işçilere mevcut hali ile devam etme ya da yeni sisteme geçme arasında seçim yapma hakkı tanınacak.
Geriye dönülmemeli
Ancak hemen ifade edelim, eğer böyle bir uygulama başlar ve iyi sonuçlar elde edilirse, kıdem tazminatı fonu konusu tüm çalışanlar için tekrar devreye girebilir. Ne var ki, her bir yıl için 30 gün olan kıdem tazminatı miktarı yine aynı şekilde kalmalı. Geçen yıl ortaya çıkan tasarıda, miktarın 13 güne düşürülmüş olması konunun kapanmasına neden olmuştu.
Kıdem tazminatının miktarından ödün vermeyen, ancak herkesin bu hakka kavuşmasını sağlayacak garantili bir sistem genel kabul görür.
Ana başlıklar halinde verdiğimiz bu düzenleme işçi ve işveren taraflarınca da kabul görürse, bu düzenlemenin gelecek yılın en önemli konusu olacağını şimdiden söyleyebiliriz.
