Marketlerde 5 liraya satılan patatesin İran’da 50 kuruş olduğunu Milliyet’ten öğrenen Türk halkı zamlara büyük tepki gösterdi. Yeni ürün mahsulun piyasaya inmesine rağmen patates fiyatının hâlâ 5 liradan aşağı düşmemesi üzerine Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, ithalat yetkisini aldı. Piyasayı mercek altına alan bakanlık, fiyatların 2.5 liranın altına inmemesi halinde patates ithalatını başlatacak. İthal edilen patates pazarlarda 1.5 liraya satılacak.
Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekci, enflasyona tarım ürünlerinin etkisiyle ilgili özel bir çalışma yaptıklarını, ilgili bakanlıkların müsteşarlıklarından oluşan gıda kontrol komitesinin gelişmeleri günübirlik takip ettiğini söyledi.
Zeybekci, “Tarlada 1 liranın altında olan bir ürünün pazarda 5-6 lira olması kabul edilebilir değil. Bu çalışmayla sivri biberi artık enflasyonun sorumlusu olmaktan kurtarmayı düşünüyoruz” dedi.
‘1’e 5 zamma müsaade yok’
Fasulyede geçen yıl hiç ithalat yapılmadan fiyatların dengelendiğini hatırlatan Zeybekci, bu yıl patateste de aynı durumun sözkonusu olduğunu, üreticiden 1 liranın altında çıkan ürünün pazarda 5 lirayı görmesine müsaade etmeyeceklerini belirtti. Zeybekci, şöyle konuştu:
“Manipülatif, kötü niyetli yaklaşımlara müsaade etmeyeceğiz. Ay sonunda enflasyon rakamları açıklandığında ‘bundan patlıcan, fasulye, patates sorumlu’ demeyeceğiz, dedirtmeyeceğiz. Önceden tedbirini alarak, ay içindeki oynamalara, hareketlenmelere müdahale ederek bundan tüketicimizin en az zarar göreceği bir sistemi oturtmaya çalışacağız. İnteraktif olacak, sonucu takip etmeyeceğiz, yönlendirmeye çalışacağız.”
‘Spekülatöre gözdağı’
Türkiye Ziraatçiler Derneği (TZD) Başkanı İbrahim Yetkin, “Patates fiyatı 2.5 liranın altına düşmezse ithalat başlar” dedi. Yetkin, şunları söyledi:
“Patateste yeni ürün çıktı. Hasat dönemi başladı. Hükümet piyasayı korkutmak, spekülatörlere gözdağı vermek için ithalatı başlatabilir. Yapacaklarından değil ama gözdağı vermek için yapabilirler. Patates fiyatında hükümetin kırmızı çizgisi 2.5 lira. 2.5 liraya kadar olan fiyatı meşru görüyorlar. Bunun üstündeki fiyata spekülatif, manipülatif gözüyle bakıyorlar. Fiyat bu seviyeye düşerse ithalata gerek duyulmaz. Ama düşmezse İran patatesi tezgahlardaki yerini alır.”
‘Zam yapan teşhir edilsin’
Tarım yazarı Ali Ekber Yıldırım, haksız zam yapan marketlerin teşhir edilmesi gerektiğini kaydederek, şöyle konuştu:
“Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanı Mehdi Eker, ürün takibinin dijital olarak yapıldığını söylüyor. Hatta, ‘Cep telefonumdan bile takip ediyorum’ diyor. O zaman bu kadar yüksek fiyata mal satan marketler de kolayca takip edilebiliyordur. Bu durumda yüksek zam yapan marketler teşhir edilsin. Almanya’da böyle bir uygulama var, orada ilaçlı, hormonlu, bozuk ürünler teşhir ediliyor.”
‘Market pazardan ucuz olmalı’
TZD Başkanı İbrahim Yetkin, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’nın zam yapan firmaları teşhir etmesinin çok faydalı olacağını belirterek, “Bakanlık geçmişte yaptığı teşhirlerle birçok firmayı hizaya getirdi. Fiyat konusunda da büyük marketler teşhir edilirse sonuç alınır” dedi. Yetkin, şunları söyledi:
“Büyük markalar teşhirden çok ciddi rahatsızlık duyar. Bakanlığın yetkisi var ama kullanmıyor. Bakanlık fiyat ve kalite denetimlerini açıklasa piyasaya disiplin gelir. Büyük marketler sebze-meyveyi doğrudan üreticiden alıyor. Ürünü ucuza kapatıp depoya kaldırıyor. Sonra da hal fiyatını baz alıp, üstüne kâr koyarak satıyor. Böyle sahtekarlık olmaz. Marketteki sebze-meyve fiyatının aslında pazardan bile daha düşük olması lazım.” TZD Başkanı İbrahim Yetkin, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’nın zam yapan firmaları teşhir etmesinin çok faydalı olacağını belirterek, “Bakanlık geçmişte yaptığı teşhirlerle birçok firmayı hizaya getirdi. Fiyat konusunda da büyük marketler teşhir edilirse sonuç alınır” dedi. Yetkin, şunları söyledi:
“Büyük markalar teşhirden çok ciddi rahatsızlık duyar. Bakanlığın yetkisi var ama kullanmıyor. Bakanlık fiyat ve kalite denetimlerini açıklasa piyasaya disiplin gelir. Büyük marketler sebze-meyveyi doğrudan üreticiden alıyor. Ürünü ucuza kapatıp depoya kaldırıyor. Sonra da hal fiyatını baz alıp, üstüne kâr koyarak satıyor. Böyle sahtekarlık olmaz. Marketteki sebze-meyve fiyatının aslında pazardan bile daha düşük olması lazım.”
Dünyada gıda % 20 ucuzladı Türkiye’de ise cep yakıyor
Türkiye son bir yıldır gıda zamlarıyla başetmeye çalışırken, dünyada gıda fiyatları yüzde 19.2 oranında ucuzladı. Gıda fiyatları son 5 yılın en düşük düzeyine indi. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) gıda fiyatlarının 2010 yılı seviyesine kadar gerilediğini açıkladı.
Gıda fiyatlarındaki düşüşe, süt ürünleri öncülük ederken, tahıl ve bitkisel yağ fiyatları da düştü. Tahıl fiyatlarında yıllık düşüş yüzde 20’yi buldu. Düşüşte, yüksek rekolte ve zayıf ticaret etkili oldu. Bitkisel yağ fiyatları da, palmiye yağı fiyatlarındaki düşüşe bağlı olarak geriledi. Endonezya ve Malezya’da yüksek üretim nedeniyle yağ fiyatları geriledi. Rusya ambargosu nedeniyle Avrupa’da süt ürünü fiyatları dibe vurdu. Brezilya’nın şeker kamışı ihracatını artırması nedeniyle de şeker fiyatları da düştü.
Üreticinin elinden 60 kuruşa çıktı, marketlerde 5 TL
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre şubat ayında 2.16 liradan satılan patates, yüzde 56 fiyat artışıyla nisanda 3.37 liradan tüketiciye ulaştı. Mayıs ayında patatesin market fiyatı 5-6 liraya çıktı. Eski Derinkuyu Ziraat Odası Başkanı Yavuz Şen, Türkiye’de bir tarım politikası olmadığı için aracılar bunu fırsat bilerek büyük kazançlar elde ediyor, buna karşın üretici ve tüketiciler mağdur oluyor. Bu yıl çiftçi malını 1 liradan bile satamadı. 60-80 kuruşlardan malını depoculara satmak zorunda kaldı” dedi.
